ادراک چیست؟

قبل از بیان معنی و مفهوم ادراک، لطفا یک لحظه به تصویر زیر نگاه کنید:

چه می بینید؟ جام سفید رنگ یا دو نیمرخ صورت؟

برخی تصویر فوق را یک جام سفید می بینند و برخی دیگر دو نیمرخ صورت که به یکدیگر نگاه می کنند.

این تفاوت ناشی از برداشت های متفاوت ماست که به آن می گوییم “ادراک” .

ادراک(Perception) به مفهوم ساده آن یعنی برداشت و تفسیر ما از یک رویداد و یا واقعیت بیرونی.

همین تفاوت در برداشت و اختلاف ادراک نسبت به یک واقعیت، موجب رفتارها و واکنش های متفاوتی خواهد شد و تاثیرات بسیار زیادی در زندگی، ارتباطات و روابط، نوع نگرش و حتی کسب و کار ما دارد. پس آشنایی با این مهارت فراشناختی و کنترل و هدایت آن می تواند در بهبود کیفیت سخنرانی و مهارت های ارتباطی ما موثر باشد.

در سخنرانی باید دقت کنیم که واقعیت الزاما آن چیزی نیست که ما می بینیم و صرفا  ادراک ما از آن است.

تصویر فوق بیانگر این نکته است که واقعیت یکی است اما برداشت آن توسط افراد متفاوت است. یک نفر عدد روی زمین را 9 و دیگری 6 می بیند و هر دو نفر هم درست می گویند و این نشانگر تفاوت ادراک آن ها است.

یک سخنران خوب باید به این نکته توجه کند که نباید در مورد رویدادها و برداشت افراد، قضاوت کنیم. چرا که هر جور بخواهیم قضاوت کنیم به نحوی ادراک خود را از موضوع بیان نموده ایم  و ممکن است ادراک ما درست نباشد.

حال این سوال مطرح است که چگونه ادراک صورت می گیرد؟

در پاسخ باید گفت که احساس را انتقال پیام عصبی به طرف کورتکس حسی می نامیم. اما ادراک، از ترکیب اطلاعات حسی با مکانیزم تفکر بوجود می آید.

به این نحو که یک رویداد بیرونی از طریق حواس پنجگانه وارد مکانیزم فکری ما می شود و در ابتدا یک سری فیلترهای ذهنی آن رویداد را ارزش گذاری کرده و سپس وارد دنیای مطلوب ما می کنند که نتیجه آن بصورت یک رفتار یا احساس بروز خواهد کرد.

به عنوان مثال به یکی از داستان های زیبای مثنوی دقت کنید:

هندوان براي نمايش، فيلي را در شهري آوردند که مردمانش هرگز چنين حيواني نديده بودند. فيل در خانه اي تاريک بود و مردمان بسياري براي ديدنش به تاريکي رفتند، چون ديدنش با چشم ممکن نبود، هر کس گوشه اي از حيوان را لمس مي کرد و هنگامي که از او درباره شکل فيل مي پرسيدند به فراخور درک خويش از فيل، چيزي مي گفت، آن که دستش به خرطوم حيوان رسيده بود گفت فيل همچون ناودان است و آنکه گوش فيل را لمس کرده بود حيوان را مثل بادبزن معرفي مي کرد، نفر سوم که در آن تاريکي دست بر پاي فيل سوده بود در پاسخ به شکل فيل، آن را به ستون مانند کرد و نفر ديگر نيز گفت فيل همچون تخت است چرا که او پشت فيل را لمس کرده بود. به همين ترتيب ديگر مردمان که وصف فيل را از اينان مي شنودند، در نهايت به سردرگمي و اختلاف مبتلا مي شدند، اختلاف ميان آنان تفاوتي اندک نبود بلکه اختلاف ميان شکل الف و دال بود!

در این داستان زیبا، همانطور که مشاهده فرمودید، هر نفر ادراک خود را از فیل بیان کرد و ظاهرا هم از دید او درست بود، اما واقعیت چه بود؟

آن ها همه از طریق لمس قسمتی از بدن فیل، برداشت شخصی خود را از فیل به سایرین منتقل کردند درحالی که واقعیت فیل چیز دیگری بود. آن ها به نوعی برداشت خود را به کل فیل تعمیم دادند.

ممکن است موضوع یا رویداد یکی باشد ولی تفسیر و ادراک هر فرد متفاوت است.

چه عواملی در ادراک موثر است؟

عوامل گوناگونی در شکل گیری ادراک ما نقش دارند از قبیل شخص ادراک کننده، موضوع و نیز موقعیتی که آن را ادراک می کنیم.

اینکه ما:

دارای چه اطلاعاتی هستیم؟

چه ارزش هایی برایمان مهم است؟

چه تمایلات و خواسته هایی داریم؟

همگی به شخص ما بر می گردد و در اختلاف ادراک بین افراد موثر است.(در این رابطه در مقاله بعد به تفصیل اشاره خواهیم کرد.)

بطور کلی برخی از ویژگی های شخصی مانند نگرش، انگیزش، علاقه، تجربه گذشته و انتظارهای شخص، بر نوع پنداشت یا ادراک او اثر می گذارند.

همچنین موضوع یا موقعیت مورد ادراک هرچه مبهم تر و پیچیده تر باشد، ادراک آن نیز سخت تر و اختلاف در ادراک آن بیشتر خواهد بود.

اگر میخواهیم توجه و نظر مخاطب را به خود جلب کنیم، باید به درستی ادراک کنیم و خطاهای ادراکی را به خوبی بشناسیم.

تا اینجا از چیستی ادراک و معنی و مفهوم آن سخن گفتیم و در مقاله بعد به نحوه استفاده از ادراک در کیفیت بخشیدن به سخنرانی و بهبود مهارت های ارتباطی و به بررسی برخی از خطاهای ادراکی، خواهیم پرداخت.