سخنرانی چیست؟

در پاسخ به این سوال که “سخنرانی چیست؟” میتوان گفت؛

سخنرانی یک تعامل دو سویه بین سخنران و مخاطب (مخاطبان) آن می‌باشد که سخنران به کمک یک سری از ابزارهای مهارتی مثل فن بیان و قدرت سخنوری با مخاطبان خود ارتباط موثر برقرار می‌کند.

نتیجه و غایت نهایی هر سخنرانی تغییر در مخاطب است. این تغییر ممکن است در رفتار، احساس، افکار و یا نگرش مخاطب ایجاد شود.

برخی سخنرانی را مهارتی دست یافتنی و برخی هنری ارزشمند می‌نامند، که در واقع هر دو گروه درست می‌گویند. چیزی که بدیهی می‌باشد این است که سخنرانی امروزه یکی از ارکان اساسی موفقیت در زندگی و کسب و کار به حساب می‌آید.

با یک جستجوی ساده در اینترنت خواهید دید که اکثر افراد موفق در جهان از این مهارت اساسی و مهم بهره برده‌اند. همه افرادی که در دنیا تغییراتی بزرگی را رقم زده اند مانند ماهاتما گاندی و آبراهام لینکلن و حتی همه آنهایی که در زندگی و کسب و کار خود تحولی شگرف ایجاد کرده‌اند مثل استیو جابز، آنتونی رابینز، برایان تریسی و در کشور خودمان افرادی مانند دکتر علی صاحبی (مربی ارشد موسسه تئوری انتخاب ویلیام گلاسر)، استاد محمود معظمی (مدرس موفقیت) یا دکتر احمد رضا نخجوانی (مدیر عامل شاتل) همگی از این مهارت ارزشمند بهره‌مند بوده‌اند.

کریس اندرسون (مدیر عامل TED) می گوید:

فن سخنرانی یک موضوع اختیاری و بر اساس علاقه نیست که بخواهید انتخاب کنید یا نه! بلکه مهارتی کلیدی در قرن بیست و یکم است. برای اینکه بگویید چه کسی هستید و چه چیزی برایتان مهم است، این اثرگذارترین شیوه است. اگر این مهارت را یاد بگیرید، عزت نفستان بالا می رود و چنان تاثیر سودمندی می تواند بر موفقیت شما در زندگی بگذارد که ممکن است شما را شگفت زده کند.

در مقالات بعد به این مطلب می‌پردازیم که سخنرانی همچون سایر مهارت‌ها، یک مهارت اکتسابی است و می توان به کمک یادگیری اصولی و تمرین زیاد آن را فراگرفت.

حال که به ضرورت یادگیری این مهارت مهم پی بردیم بهتر است که به جزئیات و ارکان آن بپردازیم.

اجزای سخنرانی

ارتباط یک تعامل دو سویه بین فرستنده و گیرنده پیام است. که در این میان پیام از فرستنده به گیرنده منتقل می‌شود.

پس با این تعریف ارتباط دارای سه جز اصلی شامل: فرستنده، گیرنده و پیام می‌باشد.

سخنرانی نیز مانند هر نوع ارتباطی دارای اجزا و ارکانی است که ما در اینجا به مهترین آن ها اشاره می‌نمائیم:

1. سخنران (فرستنده):

یکی از اجزا اساسی در مهارت سخنرانی، خود سخنران است که نقشی مهم در انتقال و رساندن پیام (محتوا) سخنرانی به مخاطب دارد.

سخنران می‌بایست تلاش کند که اهداف سخنرانی را به درستی پیاده سازی و منتقل نماید.

یک سخنران حرفه ای دارای ویژگی‌ها و مهارت‌های خاصی می‌باشد. مهارت‌هایی مثل فن بیان و سخنوری، مهارت گوش دادن، رهبری و مدیرت جلسه، مدیریت ترس و استرس، کاریزما و جذابیت و بسیاری مهارت‌های دیگر که در ادامه مباحث و مقالات آتی، به این موضوع به دقت پرداخته خواهد شد.

2. مخاطب (گیرنده):

یکی دیگر از اجزای اصلی مهارت سخنرانی، مخاطب می‌باشد.در واقع سخنران حرفه‌ای زمان ویژه و قابل توجهی را برای شناخت مخاطب در نظر می‌گیرد و بر اساس همین بررسی‌ها پیام اصلی و اهداف سخنرانی را طراحی و پی‌ریزی می‌کند. لذا از این رو مخاطب شناسی از اولین و اصلی‌ترین کارهایی است که سخنران باید انجام دهد.

در طی این بررسی‌ها سخنران باید اطلاعاتی از قبیل سن، جنسیت، تعداد، نیازها و انتظارات مخاطب را به دست آورد و بر اساس این اطلاعات محتوای سخنرانی را طراحی و آماده سازی کند.

در همین رابطه پیشنهاد می‌کنم حتما مقاله “مخاطب شناسی” را در سایت مطالعه نمایید.

3. محتوا (پیام):

هر سخنرانی در خود حداقل یک پیام اصلی و چندین پیام فرعی دارد که با هدف دریافت صحیح توسط مخاطب، از طرف سخنران ارسال می‌گردند.

محتوا و پیام سخنرانی از اهمیت زیادی برخوردار است.

به قول بیل گیتس: محتوا پادشاه است

باید دقت نمایید که محتوای سخنرانی از سطح آگاهی و دانش مخاطب خیلی بالاتر باشد و نه خیلی پایین‌تر. مناسب‌ترین محتوا، محتوایی است که کمی از سطح دانش مخاطب بالاتر باشد تا مخاطب را کمی با چالش مواجه کند. طبق نظریات روانشناسی، کمی چالش برای مخاطب باعث می‌شود او با مسئله درگیر شود و نهایتا پس از ادراک آن، به سطحی از خشنودی و رضایت درونی می‌رسد.

به طور کلی دو نوع پیام از طرف سخنران صادر می‌شود که برخی از آن‌ها به صورت آگاهانه و هدفمند ارسال می‌گردد و برخی نیز ناخواسته می‌باشد که در ادامه به این دو دسته می‌پردازیم.

دسته اول: پیام های کلامی

این نوع پیام ها غالبا شامل متن و محتوای سخنرانی می شود یعنی همان موضوعی که سخنران آن را ارائه و بیان می‌کند.

دقت به این امر که پیام ما چه حسی به مخاطب می‌دهد از اهمیت خاصی برخوردار است. به عبارتی پیام سخنران ممکن است موثر و مثبت منتقل شود و گاهی نیز امکان انتقال حس منفی به مخاطب وجود دارد.

لحن:

تسلط بر روی لحن نشان دهنده حرفه ای بودن یک سخنران است. لحن سخنران می‌تواند پیام‌های زیادی را در خود داشته باشد. مثلا میتواند منتقل کننده احساس محبت و مهربانی باشد یا اینکه حالت خشم و نفرت را به مخاطب انتقال دهد. هر کدام از لحن های ما هنگام صحبت، پیام خاصی را در خود نهفته دارد.

تن صدا:

برای اینکه حس بهتری را به مخاطب منتقل کنیم باید از تن صدای غیر یکنواخت استفاده نماییم. به عبارتی می‌بایست صدای خود را بالا و پایین ببریم. اما تن صدا نیز اگر به درستی بکار برده نشود ممکن است پیام های منفی و ناخوشایندی را به گیرنده منتقل نماید. به عنوان مثال اگر موضوع صحبت ما احساسی است بهتر است با تن صدای پایین و آرام سخن بگوییم.

ادبیات کلام:

از دیگر موارد کلامی که در بر دارنده پیام های مختلفی می‌باشد، ادبیات و عباراتی است که ما در سخنرانی از آن ها استفاده می‌کنیم. بخش اعظمی از این موارد بستگی به مخاطب شناسی ما دارد و بخشی هم میزان آگاهی و مطالعه ما. به عنوان مثال در هر فرهنگ و ملیتی باید از عبارات و ادبیات همان منطقه استفاده نماییم یا ادبیات ما در یک جمع دوستانه بسیار متفاوت است تا یک جلسه رسمی یا یک جمع دولتی.

دسته دوم: پیام های غیر کلامی

زبان بدن:

سخنران باید نسبت به استفاده از زبان بدن خود آگاهی داشته باشد و در زمان های مناسب از آن به درستی استفاده نماید. زبان بدن (Body language) همانگونه که میتواند حس خوبی را به مخاطب منتقل کند، از طرفی هم می تواند حامل پیام های منفی غیر کلامی باشد.

تحقیقات و مطالعات زیادی درباره زبان بدن انجام شده است که یکی از شاخص ترین آن‌ها تحقیق پروفسور آلبرت محرابیان می‌باشد. در این تحقیق او به این موضوع اشاره می‌کند که در ارتباطات و البته به صورت ویژه در ارتباطات عاطفی، حدود ۵۵ درصد از یک پیام به زبان بدن اختصاص دارد. لذا دقت به زبان بدن برای یک سخنران ضروری است. زبان بدن ما شامل ارتباط چشمی، نحوه قرار گرفتن دست‌ها، حالت چهره و طرز ایستادن سخنران می‌شود. هر کدام از این موارد می‌تواند گویای معنا و مفهومی خاص باشد و پیامی را به مخاطب منتقل کند. اگر میخواهید در سخنرانی خود و اساسا ارتباطات حس خوبی را به طرف مقابل منتقل کنید، از معجزه لبخند غافل نشوید.

نوع پوشش و ظاهر سخنران :

آغاز ارتباط و ارسال پیام بین سخنران و مخاطبان از زمانی آغاز می‌شود که حاضران در جلسه ، سخنران را برای اولین بار می‌بینند. اولین و یکی از موثرترین موارد در ارسال پیام مثبت به مخاطبان و ایجاد اعتماد نسبت به شما، لباس و ظاهر شما هنگام سخنرانی می‌باشد. لذا توجه ویژه به این موضوع از اهمیت به سزایی برخوردار است. امروزه مهارت سخنرانی و توانایی صحبت کردن در جمع به یکی از بخش های ضروری و مهم زندگی انسان ها تبدیل شده است. هرچه دقیق تر و با حساسیت بیشتر به نکات گفته شده توجه نماییم و آن‌ها را رعایت کنیم، خود را حرفه‌ای تر و سخنرانی خود را جذاب‌تر خواهیم کرد. در مقالات بعد به هر کدام از نکات گفته شد از قبیل مخاطب شناسی، زبان بدن، نوع پوشش و … جداگانه پرداخته خواهد شد.

محیط:

نوع تعامل بین سخنران و مخاطب با توجه به محیط و موقعیت سخنرانی می تواند متغییر باشد. از این رو محیط هم جز مهمی از اکوسیستم سخنرانی محسوب می شود.

در نظر گرفتن محیطی مناسب برای سخنرانی بسیار مهم است و در انتقال درست پیام به مخاطبان تاثیر گذار است.

به عنوان مثال سخنرانی برای مدیران دولتی را نمی شود در یک محیط کودکانه مثل مهد کودک برگزار کرد، برای اینکه هیچگونه سازگاری بین محیط مهد کودک با محتوای سخنرانی و مخاطبان وجود ندارد. مطمئنا این مخاطبان حس خوبی از این محیط نخواهند داشت.

گاهی نیز نوع ارتباط ما با یک مخاطب ثابت در محیط های مختلف متفاوت خواهد بود. مثلا فرض کنید برادرتان در محل کار با شما همکار است. بدون شک لحن و بیان شما با برادرتان در منزل نسبت به محل کار و برعکس تفاوت دارد.

از سوی دیگر شرایط محیط و وضعیت آن مانند موقعیت جغرافیایی، سیستم سرمایش یا گرمایش، نور و روشنایی، چیدمان صندلی ها و موارد دیگر از این دست، در تاثیرگذاری پیام شما نقش به سزایی دارد.

به عنوان مثال اگر با شخص مهمی یک جلسه مذاکره دارید، خیلی مهم است که دفتر کار شما شیک و متناسب با آن جلسه باشد. زیرا مخاطب شما به سرعت درباره این مکان قضاوت خواهد کرد.

در مقالات بعد به هر کدام از بخش های سخنرانی به صورت جداگانه و مفصل می پردازیم.