افزایش اعتماد به نفس در نوجوان

دوران نوجوانی یکی از مراحل مهم در رشد شخصیت انسان است. دوره‌ای که فرد از دوران کودکی خارج شده و با نقش‌ها و مسئولیت‌های جدید در خانواده و جامعه روبه رو می‌شود.  دوره ای که شبیه لحظه گرگ و میش صبحگاهی می‌باشد. نوجوان عزیزمان، حالا دیگر نه یک کودک است و نه به اندازه کافی بزرگ شده است. نوجوان در این دوره شدیداً دچار اضطراب و نگرانی می‌شود؛ در مورد بسیاری از مسائل دچار شک و تردید است و حتی نمی‌تواند به اندازه کافی به دیگران در حل بحران‌هایی که در شخصیت خود می‌بیند، اعتماد کند و به همین دلیل گاهی از راه مخالفت با ما بزرگ‌ترها ، در جستجوی اثبات شخصیت خود است. نوجوان عزیز در این مرحله از زندگی‌اش، پی در پی به دنبال اثبات این است که به دیگران بگوید من قدرت و توانایی کافی برای انجام کارهای ضروری زندگی خودم را دارم و اما مدام به دنبال راهی است تا اطمینان یابد اعتماد به نفس کافی برای انجام هرکاری را دارد.

حالا این والدین هستند که باید نقش یک همراه را داشته باشند. اما اگر مسئله به همین راحتی بود دیگر حالا دغدغه‌ای برای رشد و تربیت نوجوان نداشتیم؛ حال آن  که روز به روز از راه‌های بیشتری برای بالا بردن سطح اعتماد به نفس نوجوانمان استفاده می‌کنیم و در آخر باز هم این حلقه گم شده، پیدا نمی‌شود. دلیلش هم این است که نوجوان می‌خواهد از دوران وابستگی کودکانه به سمت استقلال حرکت کند و خودش برای خودش تصمیم بگیرد. این خواسته در نوجوان و نپذیرفتن در خانواده باعث ایجاد تنش و دو گانگی می‌شود. امروزه نحوه ارتباط با نوجوان یکی از چالش‌های پیش روی خانوده است و نحوه نادرست ارتباط با فرزندان منجر به کاهش اعتماد به نفس و منزوی شدن فرزندان خصوصاً در دوران بلوغ می‌شود. این در حالی است که نوجوان در این دوران به آرامش روحی و روانی و فراهم کردن شرایط آرام نیاز دارد تا بتواند بر توانمندی‌های خود تمرکز کند و با اعتماد به نفس مسیر رشد خود را طی نماید.

نوجوان ما با داشتن اعتماد به نفس بالا به راحتی می‌تواند:

• درخواست‌های خود را ابراز کند.
• شاد و پرانرژی به انجام کارهایش بپردازد.
• خودش را باور داشته باشد و به شخصیت ارزشمند خود ایمان بیاورد؛ در این صورت دیگران را هم لایق احترام می‌بیند.
• در ارتباطش با دیگران حال خوبی را انتقال دهد و احساس رضایت داشته باشد.
• خودش را لایق احترام ببیند.
• به دیگران در انجام و اجرای کارها ، کمک نماید.
• توانمندی هایش را رشد دهد و برای رسیدن به موفقیت، آموزش ببیند و مهارت بیاموزد.
• ترس و اضطراب نداشته باشد و خجالت بی‌مورد را حذف کند.
• تصمیمات بهتری را بگیرد و به تصمیمات دیگران احترام بگذارد.
• مسئولیت‌های خود را بپذیرد و به انجام دقیق آن‌ها بپردازد.
• در مورد توانمندی هایش به راحتی با دیگران صحبت کند.
• برای زندگی‌اش هدف تعیین می‌کند و به درستی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
• اگر در مهارتی دچار مشکل شود،حتما از دیگران مشورت و کمک می‌گیرد.
• خود را لایق توجه می‌داند.

پس یکی از مهم ترین راه کارهایی که می‌‌توانیم برای بالا بردن سطح اعتماد به نفس نوجوان عزیزمان استفاده کنیم این است که به او و به خواسته‌هایش خوب دقت کنیم؛ به حرف‌هایش گوش دهیم و به او احترام بگذاریم. سوال مهم این است که آیا ما والدین می‌دانیم که چنانچه در مسیر افزایش اعتماد به نفس نوجوانانمان گامی مثبت برنداریم ، چه عواملی نوجوان عزیزمان را تهدید می‌کند؟ اصلا چرا موضوع اعتماد به نفس، اینقدر اهمیت دارد؟

1. زیرا نوجوانان امروز دچار خود کم بینی شده‌اند و با وجود داشتن توانایی های لازم برای رسیدن به اهداف باز هم خود را نالایق می‌دانند.
2. در جمع‌هایی که می بایست اظهار نظر کنند و نظرات مهم خود را ابراز نمایند، متاسفانه سکوت می‌کنند، چرا که اطمینان ندارند در جایگاه مهمی هستند.
3. به نظرات و شخصیت دیگران، نمی‌توانند احترام بگذارند، زیرا مفهوم احترام گذاشتن به دیگران را درک نکرده‌اند.
4. شاد و پر انرژی و هدفمند زندگی نمی‌کنند و اغلب خودشان را به دست اهداف و لذت‌های زودگذر می‌سپارند.
5. مثبت فکر نمی‌کنند.
6. به جای پرداختن به زیبایی‌های درون، به زیبایی‌های ظاهری توجه دارند و به دنبال تایید این زیبایی هستند.
7. در انتخاب دوست دچار مسئله می‌شوند و وابستگی عاطفی زیادی به آن‌ها پیدا می‌کنند.
8. می‌خواهند همه در هرحالی تابع آن‌ها باشند تا به اهدافشان برسند.
9. ترس و اضطراب زیادی در خلوت خود دارند و اغلب تنهایی را ترجیح می‌دهند.
10. زیاد خواب می‌روند و بدون انگیزه خاصی زندگی می‌کنند.
11. در بروز احساسات، دچار ضعف می‌شوند.

مورد بالا فقط بخشی از آسیب‌هایی است که می‌تواند در نبود اعتماد به نفس کافی، نوجوانمان را تهدید کند. اما خبر خوشحال کننده این است که هر تهدیدی راه دارد و حالا باید بدانیم در این مسیر از ما والدین چه کمکی بر می‌آید؟ فراموش نکنیم که ابتدا خود ما باید تعریف دقیقی از اعتماد به نفس را بدانیم تا بتوانیم در ارتباط با نوجوان موفق عمل کنیم. باید بدانیم که اعتماد به نفس به معنای رضایت‌مندی واقعی از توانمندی و مهارت ها است. اگر کسی در کنار این توانمندی و داشتن مهارت، دانش کافی برای به انجام رساندن کاری هم داشته باشد، از اعتماد به نفس بالایی برخوردار است. در این حالت، شخص احساس خوبی نسبت به شخصیت خود  دارد و اصولا راضی و پر امید زندگی می‌کند. نقش ما والدین در افزایش اعتماد به نفس نوجوان عزیمان، دقیقا شبیه چتر است. حامی و تکیه‌گاه امنیت روانی نوجوانمان باشیم.

راه کارهای زیادی وجود دارد تا از طریق استفاده از آن‌ها، در مسیر افزایش اعتماد به نفس نوجوانانمان، همیار و حامی خوبی باشیم. در زیر به برخی از راه کارهای ساده و کاربردی برای افزایش اعتماد به نفس نوجوان، اشاره شده است که چنانچه به طور دقیق به بررسی آن‌ها بپردازیم، می‌توانیم اطمینان یابیم که حال زندگی آینده جهان رو به راه خواهد بود. ابتدا باید به نوجوانمان این مسئله را انتقال دهیم که  داشتن اعتماد به نفس کافی یک نیاز برای هر فرد است و اگر به دنبال مفید بودن هستیم، باید دارای اعتماد به نفس هم باشیم.

1. با نوجوانمان محترمانه برخورد کنیم. هرگز لحن و آهنگ صدایمان اهانت امیز و تحقیر کننده نباشد. نباید فراموش کنیم که نوجوان شما دیگر یک کودک نیست. او به خوبی لحن زیبا و تند را از هم تشخیص می‌دهد و خود را یک شخصیت بزرگ می‌یند.
2. به او عشق بوررزیم و معنای واقعی دوست داشتن را به او از طریق هدیه و لبخند و رفتار و اخلاق زیبا، اثبات کنیم. نوجوان اگر بداند واقعا دوستش داریم، به ما نزدیک‌تر می‌شود و اعتماد به نفس بیشتری در کارهایشان دارد.
3. عزت نفس نوجوانمان را با به کار بردن جملاتی از این قبیل که ” تو توانمند و تلاشگر هستی، تو دوست داشتنی و با لیاقت هستی و …” بالا ببریم. اگر نوجوانمان احساس کند که شخصیت ارزشمندی دارد،  اعتماد به نفس بیشتری خواهد داشت.
4. اگر می‌خواهیم نوجوانمان در انجام کارهایش امنیت روانی داشته باشد، مدام به او امر و نهی نکنیم، بلکه بیشتر مشوق و کمک کننده باشیم. به رفتارهای مثبت او پاداش دهیم.
5. نوجوان را به داشتن مسئولیت و مسئولیت پذیری تشویق کنیم و از سر دلسوزی این پاداش را از او سلب نکنیم. برخی مسئولیت های کوچک خانواده مثل خرید نان، مثل مراقبت از خواهر و برادر کوچک‌تر،به تنهایی کلاس رفتن و … را به او بسپاریم.
6. اگر نوجوان شما خواهر یا برادر کوچک تر دارد، لطفا در حضور آن‌ها از جملات احترام آمیز استفاده کنید و فرزندان کوچک‌تر را تشویق به احترام به نوجوان دلبدتان کنید.
7. تا جایی که ممکن است از نوجوانتان حسن جویی کنید و به بیان ویژگی‌های مثبتی بپردازید که تا کنون کمتر به آن توجه کرده‌اید و البته زیاده روی نکنید.
8. تا جایی که ممکن است از او انتقاد نکنیم؛ اگر نوجوان شما درگیر کاری است که مورد پسند ما نیست به جای انتقاد و نکوهش، سعی کنیم با او در مورد آن موضوع صحبت کنیم. به آن ها آموزش دهیم که از رفتارهای اشتباه خود درس بگیرند و خودشان را بیشتر بشناسند.
9. در بعضی از جمع‌های خانوادگی از او بخواهیم نظرش را اعلام دارد و از او تشکر کنیم.
10. قدردان تلاش‌هایش باشیم. به او بگوییم که باعث شده حس بهتری در زندگی داشته باشیم.
11. به او کمک کنیم مهارت دوست یابی را یاد بگیرد. در انتخاب دوست‌هایشان ، تعیین کننده نباشیم بلکه راهنما باشیم و حتی با دوستانشان هم گفتگو کنیم.
12. عده‌ای از نوجوانان عزیزمان درگیر رقابت در هرموضوعی با دیگران هستند و چون به نتایج شبیه آن‌ها دست پیدا نمی‌کنند، اعتماد به نفسشان کاهش می‌یابد. به عنوان بزرگ‌تر به او بگویید که همه چیز اینقدر اهمیت ندارد که حال خوبمان را از دست بدهیم و از داستان‌های زندگی افراد موفق بیشتر به آن‌ها توضیح دهید.
13. هرگز او را با دیگر هم سن و سال‌هایش مقایسه نکنیم. برای جایگاه نوجوانتان ارزش قائل شویم.
14. به او بگوییم که به اندازه تلاشت، موفق هستی و حالا باید راه‌های تلاش بیشتر برای رسیدن به موفقیت را امتحان کنی. این باعث می‌شود حس خودکم بینی را از بین ببرد.
15. به او اجازه دهیم هر از چند گاهی، با دیدار با دوستانش برود و در کنار آن‌ها باشد. می‌توانیم رفتارهای آن‌ها را کنترل کنیم، اما مراقب باشید در کمال احترام نظرتان را در مورد روابطشان ابراز کنیم.
16. به نوجوان خود اجازه تصمیم گیری مستقلانه دهیم و در رساندن اطلاعات لازم در این مسئله او را یاری کنیم.
17. در صورت وجود برخی مشکلات و مسائل کوچک و طبیعی لطفاً اجازه تصمیم را از آن‌ها نگیریم و برای مدت کوتاهی فرصت دهیم خودش خوب فکر کند و تصمیم بگیرد.
18. به او بیاموزیم که توانایی‌ها و علاقه‌های خود را بشناسد و بر آن‌ها تمرکز کند. ما در این مسئله فقط حامی باشیم.
19. مسئولیت‌هایی که می‌دانیم هنوز آموزش کافی برای انجام دادن آن را به نوجوانمان نیاموخته ایم، به او نسپاریم.

نوجوان ما با داشتن اعتماد به نفس، راه موفقیت خود را می‌سازد. پس به او اعتماد کنیم و در این مسیر همراه او باشیم.

باید بدانیم که ما به عنوان پدر و مادر، می‌توانیم نقش بسیار مهمی را در افزایش اعتماد به نفس و خود باوری نوجوانمان داشته باشیم. به این فکر کنیم که چطور می‌توانیم شخصیت نوجوانمان را به گونه‌ای شکل دهیم که در آینده قادر به داشتن یک زندگی هدفمند باشد و با اعتماد به نفس زندگی کند و تصمیم بگیرد. همواره در ارتباط با نوجوان عزیزمان، مراقب به کار بردن جملات سمی نظیر “تو بی عرضه هستی، تو نالایق هستی، فلانی خیلی بهتر از تو است، دست و پا چلفتی، احمق و …. ” به شدت دوری کنیم و بپذیریم که نوجوان ما هنوز مهارت کافی و آموزش صحیح برای بالا بردن اعتماد به نفس خود را نیاموخته پس او را سرزنش نکنیم و عشقمان نسبت به او را کم رنگ نکنیم. با محبت ورزیدن و کمک کردن و تشویق سازنده، به نوجوان عزیزمان، ثابت کنیم که فردی با شخصیت و دارای اعتماد به نفس است. نوجوانان عزیز، سرمایه‌های آینده ما هستند که اگر از آموزش دقیق در حوزه توانمند سازی، آن‌ها را محروم کنیم، به ناچار باید هزینه‌های بیشتری را برای اصلاح امورات زندگی‌مان بپردازیم؛ بنابراین به این سرمایه‌ها احترام بیشتری بگذاریم.

و اما به عنوان آخرین راه کار می‌توان گفت : از امروز به نوجوان عزیزمان بگوییم، هر کاری می‌کنی بهترین خودت باش.