چگونه بیان و صدای خوبی داشته باشیم؟

زمان حدودی مطالعه: 5 دقیقه

چگونه بیان و صدای خوبی داشته باشیم؟ بگذارید در همین ابتدا تعریف‌مان از صدای خوب را مشخص کنیم و به این سوال پاسخ دهیم که منظور از صدای خوب چیست؟

آیا ما به دنبال صدایی هستیم شبیه صدای دوبلورهای سینما یا گویندگان خبر؟

پاسخ این سوال کاملا مشخص است. ما به عنوان سخنران به دنبال این نیستیم که صدای ذاتی و خدادادی خود را تغییر دهیم یا بخواهیم صدای شخص دیگری را تقلید کنیم بلکه هدف ما از صداسازی و انجام تمرینات آن این است که صدای خودمان را تقویت کنیم و مانند یک ورزشکار که برای مسابقات آماده می‌شود، ما هم صدای خود را برای یک سخنرانی خوب آماده کنیم. پس اگر به دنبال این هستید که صدای خود را شبیه صدای مرحوم حسین عرفانی، استاد منوچهر والی‌زاده، خانم مریم شیرزاد و یا گوینده معروف خبر آقای حیاتی کنید، باید بگویم که این مقاله هیچ کمکی به شما نمی‌کند.

یک سخنران باید صدایی واضح، رسا، پرانرژی و آماده داشته باشد. برای داشتن این صدا باید به نکات زیر توجه کنیم:

تنفس صحیح

یکی از مهم‌ترین اصول صداسازی و فن بیان، تنفس صحیح و اصولی است. حتما برای شما این سوال پیش آمده که منظور از تنفس صحیح چیست؟

اگر در اطراف شما نوزادی تازه به دنیا آمده است، لطفا برای چند دقیقه به تنفس او هنگام خواب دقت کنید. خواهید دید که هنگام نفس کشیدن، شکم او بالا و پایین می‌شود. در واقع شکمی نفس می‌کشد. این نوع تنفس دقیقا استاندارد و صحیح است. تمام انسان‌ها از بدو تولد صحیح نفس می‌کشیدند تا اینکه به دلایل مختلف از قبیل بیماری‌هایی مثل زکام و سرماخوردگی، این تنفس جای خود را به تنفس سینه‌ای یا ریوی داده است.

تنفس شکمی یا دیافراگمی مزیت‌های بسیار زیادی دارد از قبیل:

سلامت جسمی
اعتماد به نفس
رسا بودن صدا
آرامش (کاهش استرس)
داشتن نفس کافی

یکی از مزیت‌های ارزشمند تنفس دیافراگمی نسبت به تنفس ریوی این است که می‌توانیم حجم بیشتری از هوا را در شکم خود نگه داریم و از این رو در میان سخنرانی نفس کم نمی‌آوریم.

اما تنفس دیافراگمی به چه صورت هست؟

تنفس دیافراگمی

در این تنفس می‌بایست هوا را از طریق بینی به درون شکم هدایت نمایید (دم) و سپس از طریق دهان هوا را خارج کنید (بازدم).

در ابتدا این تمرین کمی سخت به نظر می‌رسد و شاید گاهی شما را کلافه کند اما به مرور زمان و با انجام تمرینات زیاد، به راحتی می‌توانید به این صورت نفس بکشید. یکی از تمرینات خوب برای تنفس دیافراگمی، تمرین بصورت خوابیده است که در تصویر زیر مشاهده می‌نمایید.

تمرین تنفس دیافراگمی

گرم کردن صدا

احتمالا افرادی را دیده اید که هنگام سخنرانی صدایشان گرفته باشد یا شروع کنند به سرفه کردن. مهم‌ترین سرمایه یک سخنران، صدای اوست که می‌بایست در برابر آسیب‌های مختلف از آن مراقبت کند. اگر بدون آماده کردن صدا و گرم کردن آن بخواهیم برای مدت زیادی سخنرانی کنیم بدون شک دچار گرفتگی صدا و سرفه‌های پی در پی می‌شویم. بگذارید بازهم از مثال ورزشکار استفاده کنم، فوتبالیستی را فرض کنید که در یک مسابقه ۹۰ دقیقه‌ای بدون اینکه گرم کرده باشد حاضر شود. تمام عضلاتش دچار گرفتگی خواهد شد و حتی ممکن است دچار آسیب‌های جدی از قبیل کشیدگی یا پارگی ربات پا شود.

سخنران نیز باید قبل از سخنرانی صدای خود را گرم کند و آن را آماده یک اجرای موفق نماید. برای این کار چند روش وجود دارد که ما در اینجا قصد داریم به دو مورد از آن‌ها اشاره نماییم.

روش اول: زمزمه کردن یک شعر یا آواز با دهان بسته

در این روش باید سعی کنید یک شعر یا آواز را با دهان بسته زمزمه نمایید. طوری که لرزش حنجره خود را احساس نمایید.

روش دوم: بیان آوای آ

روش دیگری که می‌توانید از طریق آن صدای خود را گرم نمایید این است که آوای ” آ ” را بصورت ممتد و تا جایی که نفس دارید ادا نمایید. دقت کنید که در این تمرین باید سرعت و تن صدای شما یکسان باشد.

روش سوم: صدای موتورگازی یا صدای حباب (Vocal Bubbling)

این روش نیز یکی از روش های رایج و بسیار کاربردی برای گرم کردن صدا می باشد. برای این کار باید لب های خود را به آرامی روی هم قرار داده و صدایی شبیه صدای موتور گازی تولید نمایید. برای این که نحوه صحیح این تمرین را به درستی بیاموزید، ویدئوی زیر را با دقت مشاهده کرده و به کمک آن بارها تمرین کنید.

نکته مهم در انجام هر سه تمرین گرم کردن این است که قبل از شروع تمرین، تنفس دیافراگمی را فراموش نکنید. اگر این تمرینات با تنفس دیافراگمی همراه باشد نتیجه فوق العاده ای خواهید گرفت.

آب بنوشید

این که بخواهیم نسخه‌ای مشخص برای نوشیدن آب بدهیم کار چندان درستی نیست. زیرا همانطور که کم آب خوردن اثرات منفی‌ای دارد، نوشیدن بیش از اندازه آب نیز مضر می‌باشد. از طرفی در طب سنتی نوشیدن زیاد آب برای افراد بلغمی مزاج بسیار مضر است اما برای دموی مزاج‌ها می‌تواند خوب باشد. لذا در این حد بنوشید که هیچگاه گلوی شما خشک نشود و احساس بی آبی به آن دست ندهد. بخصوص قبل و در حین سخنرانی به دفعات آب بنوشید تا حنجره خود را مرطوب نگه داشته و شاهد گرفتگی و آسیب آن نباشید.

نحوه نوشیدن آب نیز باید بصورت جرعه جرعه باشد تا حنجره فرصت جذب آن را داشته باشد، وگرنه اگر هر بار بخواهید مقدار زیادی آب میل نمایید، بخش زیادی از آن دفع می‌شود و عملا برای حنجره فایده‌ای نخواهد داشت.

به عنوان جایگزین بهتر می‌توانید از شربت عسل هم استفاده نمایید. به این صورت که مقداری عسل را در یک لیوان آب گرم حل کرده و در حین سخنرانی میل کنید.

دهان را به خوبی باز کنید

یکی دیگر از نکاتی که باید حین صحبت کردن رعایت کنیم، برد صدا (Projection) هست. برد صدا یعنی صدای ما با همان کیفیتی که به نفرات جلوتر می‌رسد، به افرادی که آخر سالن نشسته‌اند نیز برسد. یعنی وضوح و کیفیت سخنان ما در ابتدا و انتهای سالن سخنرانی می‌بایست یکسان باشد. و این امر شدنی نیست مگر اینکه دهان هنگام سخنرانی به درستی باز و بسته شود.

اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که هنگام صحبت کردن، دهان به شکل افقی، عمودی و قنچه باز و بسته خواهد شد. حال اگر این باز و بسته شدن به درستی انجام نشود، صدای ما به خوبی به شنوندگان نخواهد رسید و کلام مان واضح نخواهد بود.

یکی از بهترین تمرینات برای تقویت برد صدا، تمرین ” بلند خوانی “ است. در این تمرین باید سعی کنید یک متن را با صدای بلند و کمی نزدیک به فریاد بخوانید. اما مراقب باشید که به حنجره شما آسیب نرسد. در حین انجام این تمرین هرگاه که احساس کردید به حنجره فشار آمده است، تمرین را متوقف کنید و کمی به حنجره خود استراحت بدهید.

تمرین دیگری که به تقویت عضلات صورت و باز شدن دهانتان کمک می‌کند، تمرین خودکار است. یک خودکار را در بین دندان‌های جلو قرار دهید و تلاش کنید در همین حالت صحبت کنید. این تمرین را بصورت روزانه انجام دهید تا عضلات فک و دهان خود را ورزیده نمایید.

نحوه صحیح انجام دادن این تمرین را در ویدئو زیر می توانید مشاهده کنید.