زبان بدن در ارتباطات

زبان بدن (Body Language) در ارتباطات انسانی به عنوان نوعی زبان غیرکلامی، عنصری حیاتی و بسیار مهم است، همچنین مؤلفه ای ضروری در انتقال اثربخش پیام می باشد. تحقیقات و مطالعات زیادی درباره زبان بدن انجام شده است که یکی از برجسته‌ترین آنها تحقیق پروفسور آلبرت محرابیان می‌باشد. در این تحقیق حدود ۵۵ درصد از یک پیام به زبان بدن اختصاص دارد، البته لازم به توضیح می باشدکه آمار اشاره شده در این تحقیق بیشتر مربوط به روابط عاطفی است. بین زبان بدن و کلامتان باید هماهنگی و همخوانی وجود داشته باشد تا باعث جلب توجه بیشتر مخاطبان به صحبت‌های شما شود.

زبان بدن به پیام هایی اشاره دارد که شما از طریق حالت چهره، ارتباط چشمی، راه رفتن، نحوه قرار گرفتن دستان، ایما و اشاره ارسال می کنید. این پیام های ساکت نشان دهنده افکار و احساسات شما هستند که دارای معنی خاصی بوده و پیامی را به مخاطب منتقل می کند، حتی اگر کلمه را بیان نکنید.

قانون مهم این است که حرکات بدنی که شما نشان می دهید نباید باعث جلب توجه و حواس پرتی شنوندگان بشود. این حرکات باید به شکل طبیعی، نرم و به صورت ناخودآگاه باشند. تا در انتقال پیام شما اثربخشی بیشتری داشته باشند، بنایراین شما در این زمینه به تجربه و اطمینان نیاز دارید. اما کارهایی هم وجود دارد که با انجام دادن آنها روی صحنه احساس راحتی بیشتری خواهید داشت و اقتدار تان را بهتر به نمایش خواهید گذاشت. در ادامه مقاله به برخی از مهمترین این موارد می پردازیم:

زبان بدن چهره

وقتی افراد صحبت می‌کنند علاوه بر وضعیت و حالت بدن، چهره آن ها بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، زیرا این قسمت از بدن، افکار و احساسات را بیشتر نشان می‌دهد. حرکات و حالات چهره با موقعیت و موضوع سخنرانی باید سازگاری داشته باشد، به طور مثال: اگر متعجب هستید چهره خود را تعجب زده نشان دهید. اگر خبری شاد را می‌دهید چهره‌تان باید حالت شاد و مثبتی داشته باشد و یا اگر مطلب ناراحت کننده ای را بیان می کنید، می بایست غم و ناراحتی در چهره شما مشخص باشد.

زبان بدن لبخند زدن

یکی از بهترین راه های برقراری ارتباط نزدیک و صمیمی بین شما و مخاطبان، لبخند زدن است. لبخند زدن واضح ترین علامت خوشحالی و نشان‌دهندۀ اعتماد به نفس بالا است. وقتی لبخند می زنید مخاطبان احساس دوستانه تری با شما پیدا می کنند در نتیجه بیشتر پیام شما را می پذیرند و گوش می دهند. سعی کنید صادقانه لبخند بزنید، زیرا در این حالت از عضلات زیگوماتیک در گوشه چشم که تحت کنترل آگاهانه شما نیستند استفاده می کنید و حس اعتماد مخاطبان را بیشتر جلب می کنید. البته باید تلاش کنیم لبخندهایمان اختصاصی و خاص باشد، یعنی در هر ارتباط پس از شروع صحبت یا در حین احوالپرسی لبخند بزنیم نه قبل از شروع گفتگو.

طبق تحقیقات انجام شده، لبخند زدن مسری است. یعنی زمانی که شما لبخند می زنید احتمالا مخاطب یا مخاطبان شما نیز ترغیب می شوند که لبخند بزنند. در دیگر پژوهش ها نیز اشاره می کند که لبخند زدن با شادی رابطه متقابل دارد، یعنی همانطور که ما در هنگام شادی، لبخند می زنیم، زمانی هم که لبخند بزنیم احساس شادی در وجودمان ایجاد می شود. برای اینکه این مفهوم بهتر جا بیوفتد پیشنهاد می کنم ویدئوی زیر را با دقت مشاهده کنید.

زبان بدن چشم

موقع صحبت کردن و سخنرانی برای مخاطبان به کجا نگاه می کنید؟ بهترین حالت این است که با آنها ارتباط چشمی برقرار کنید. به افراد نگاه کنید. نگاه شما باید اطمینان صداقت و احساس خوب را منعکس کند.

با هر فرد بین سه تا پنج ثانیه ارتباط چشمی داشته باشید و در فضاهای بزرگتر با هر دسته از مخاطبان بین یک تا سه دقیقه همین کار را بکنید، تا به آنها نشان دهید که به برقراری ارتباط با همۀ آنها علاقه دارید. شاید برایتان این سؤال پیش بیاید، که در فضاهای بزرگتر با تعداد زیادی از مخاطبان چطور می توان ارتباط چشمی برقرار کرد؟ می‌توانید از این دو روش استفاده کنید:

1. مخاطبان سالن را در ذهن خود به چهار قسمت تقسیم کنید و در هر قسمت یک نفر را که به شما حس بهتری می دهد انتخاب کنید و با او طوری ارتباط چشمی داشته باشید که افراد پشت آن فرد را نیز درگیر کند.
2. نوع دیگر ارتباط چشمی برای جمع های بزرگتر نگاه کردن به مخاطبان به شکل w است که باعث می شود تقریباً همه نگاه شما را دریافت کنند و احساس کنند که به آنها نگاه می کنید.

ارتباط چشمی علاوه بر ایجاد ارتباط با مخاطب مزیت دیگری هم دارد، ارتباط چشمی ردگیری واکنش های مخاطبان مثل: (خمیازه کشیدن، لبخند زدن، وول خوردن، خوابیدن،… ) را امکان‌پذیر می‌کند.

از موارد زیر که مانع ارتباط چشمی  شما با مخاطبان می‌شود خودداری کنید:

• از بستن چشمانتان به مدت چند ثانیه خودداری کنید. در این حالت، این گونه به نظر می رسد که انگار موضوع صحبت خود را فراموش کرده اید.
• زیاد پلک نزنید.
• زیر چشمی یا به مدت طولانی به فردی خیره نگاه نکنید.
• در یادداشتهای خود غرق نشوید. اگر مجبورید از روی یادداشت بخوانید، به طور مداوم چشم خود را از روی نوشته ها بردارید و به مخاطبان نگاه کنید.
• ردیف‌های عقب را فراموش نکنید.
• در ارتباط چشمی مراقب رسم و رسوم فرهنگی باشید! مثلا در برخی فرهنگ ها نگاه کردن به خصوص به مدت زیاد به خانم ها، اصلا معنای خوبی ندارد.

طرز قرارگیری بدن

برای اطمینان از اینکه زبان بدن تان اقتدار را منتقل می‌کند، قاطعانه به طرف جایگاه سخنرانی بروید نه با عجله و شتاب زده!  رو به جمعیت راست قامت و کشیده بایستید، تا حرفه‌ای و با اعتماد به نفس به نظر برسید و اقتدار و قدرت در شما بروز کند.

اگر در زمینه عزت نفس دچار مشکل هستید و فکر می کنید، از عزت نفس پایین برخوردار هستید، برای بهبود در این زمینه سری به مقاله “عزت نفس چیست؟ ” بزنید.

وزن بدنتان را به طور متعادل روی دو پا تقسیم کنید و این پا و آن پا نکنید. یک پای خود را جلوتر یا به حالت قیچی نگذارید. پاهایتان را به اندازه عرض شانه باز کنید (پاها را خیلی نزدیک به هم یا با فاصله زیاد باز نکنید)، دائم این طرف و آن طرف راه نروید، چشمان مخاطبان خسته می شود. در صورت راه رفتن برای تأثیرگذاری بیشتر، از ایستادن های گاه و بیگاه استفاده کنید. همچنین به تریبون یا به دیوار لم و تکیه ندهید. این وضعیت حالت خودمانی تفسیر می‌شود.

با شانه های عقب داده بایستید. شانه هایتان را پایین نیاندازید. به سمت مخاطبان خم نشوید چرا که در نظر دیگران آدمی دست و پا چلفتی و خجالتی جلوه داده می شوید.

دست‌ها و بازوهای تان را راحت و آزادانه در دو طرف بدن و در راستای پهلوی خود پایین نگه دارید و آنها را به صورت معنادار تکان دهید طوری که با محتوای سخنرانی تان متناسب باشد. افراد وقتی عصبی می‌شوند حالت تدافعی می‌گیرند و بازوهای خود را به پهلویشان می چسبانند. بازوهای خود را رها بگذارید.

دستهای خود را به صورت طبیعی و بین فضای بالای کمر تا پایین گردن تکان دهید. میزان حرکت و تکان دادن دست ها باید با فضایی که در آن هستید متناسب باشد هرچه تعداد مخاطبان بیشتر باشند حرکات دستانتان نیز به همان میزان باید بیشتر باشد که مخاطبان ببینند.

بهترین حالت دستان و انگشتان حالتی است که اصطلاحاً به آن «حالت خیمه ای» می‌گویند.  به این صورت که نوک انگشتان خود را به هم می چسبانیم و دستان را کمی به سمت پایین نگه میداریم.

به نکات اشاره شده در زیر نیز توجه داشته باشید:

• دست به کمر نایستید. این حالت شما را طلبکار و رییس گونه نشان می دهد.
• دست به سینه نایستید. این حالت مانع از حرکت و آزادی دست شما می شود و حالت گارد گرفتن به نظر می رسد.
• دست های خود را در جیبتان نگذارید.
• با وسایل و سکه‌های جیب خود بازی نکنید.
• دستهایتان را پشت قلاب نکنید.
• دست‌های خود را مانند فردی بهداشتی که در حال شستشوی دست است به طور مرتب به هم نمالید.
• با انگشتر، وسایل تزیینی، لباس، کراوات، اسباب و وسایل اطراف خود مانند (خودکار، ماژیک،پرزنتر،…) بازی نکنید.
• مدام عینک را از چشم خود بر ندارید و بگذارید.

سر خود را صاف نگه دارید. وقتی موقع صحبت سرتان را می چرخانید به یک وضعیت استاندارد برگردید که سر در حالت مستقیم باشد نه کج.

پیامهایی که از طرز قرارگیری سرتان به مخاطبان منتقل می شوند:

• اگر سرتان را به عقب کج کنید ممکن است مغرور به نظر برسید.
• اگر سرتان را به پایین کج کنید نشان دهنده کم رویی و آسیب پذیری است.
• اگر سر خود را به یک طرف کج کنید می تواند نشانه ای از سلطه پذیری و حالت عشوه گرایانه به نظر برسد.

موقع صحبت کردن با سر و گردن و موی خود بازی نکنید، این کار شما را در نظر مخاطبان عصبی جلوه می‌دهد.

دقت به زبان بدن برای یک سخنران لازم و ضروری است. باید مطمئن شوید که پیام های زبان بدنتان باعث حواس پرتی و جلب توجه مخاطبان نمی شود و همان چیزی را که شما می خواهید منتقل کنید را انتقال می دهند. به این نکته نیز توجه داشته باشید که زبان بدن بین فرهنگ های مختلف با هم فرق دارد. قبل از سخنرانی زبان بدن مردم آن فرهنگ را با افراد آگاه بررسی کنید، تا مطمئن شوید که همان مسأله را که تصور می کنید و مدنظر دارید، به آنها منتقل می کنید.

نکته پایانی اینکه، زبان بدن مؤثر بصورت طبیعی، راحت، قاطع و مناسب است. از سبک کسی تقلید نکنید. مثل خودتان حرف بزنید!