تفاوت های عزت نفس و اعتماد به نفس
پیمان زنگنه قبل از اینکه شروع به صحبت کردن راجع به تفاوت های عزت نفس و اعتماد به نفس کنیم باید این نکته مهم را به شما یادآوری کنیم که عزت نفس و اعتماد به نفس در کنار هم است که می توانند زندگی شادتر و از همه مهم تر رضایت بخش تری را برای شما به ارمغان بیاورند. بنابراین باید تلاش کنید تا یک توازن بین این دو مولفه یعنی عزت نفس سالم و اعتماد به نفس واقعی ایجاد کنید. درست است که عزت نفس و اعتماد به نفس هر کدام دستاوردهای فوق العاده برای انسان ها رقم می زنند و هر دوی این ها در کنار هم مانند اجزایی مکمل همپوشانی زیبا ایجاد می کنند اما، تفاوت های بارزی نیز دارند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
عزت نفس چیست؟
اگر بخواهیم خیلی ساده و شفاف عزت نفس را تعریف کنیم باید بگوییم که عزت نفس (self-esteem) یعنی این که شما چه تصوری از خودتان دارید و نگاه شما به خودتان نگاهی مثبت و سازنده است یا نگاهی نقادانه و منفی. عزت نفس یعنی این که شما چقدر خودتان را دوست دارید و برای خودتان ارزش قائل هستید. به طور کلی عزت نفس، ریشه ای بنیادی احساسی دارد که زمینه هایی مانند طرز فکر، نحوه ارتباط و برخورد با خود و دیگران را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین عزت نفس بدون شک بر تمام جنبه های فردی، اجتماعی و حتی کسب و کارتان تاثیر زیادی خواهد گذاشت. عزت نفس پایین به معنی زندگی تجارب گذشته به ویژه سنین کودکی، در زمان حال است. به همین دلیل است که وقتی به دنبال علل کمبود عزت نفس هستیم ریشه آن را در گذشته و دوران کودکی پیدا می کنیم. در نهایت هم این تجارب زندگی گذشته است که میزان حس خود ارزشمندی را در ما تعیین می کند.
این روزها خیلی می شنویم که افراد برای این که احساس خوبی نسبت به خود و شرایط موجود داشته باشند، به مصرف مواد مخدر و اعتیاد آور روی می آورند و این در حالی است که شخصی که عزت نفس بالایی دارد از زندگی خود خشنود است و رضایت کاملی از عملکرد خود دارد. زمانی که شما برای ایجاد حس خوب در خودتان به عوامل بیرونی مانند پول، شهرت، جایگاه و … روی می‌آورید. چیزی که واضح و آشکار می باشد این است که شما حس خوب خود را به عوامل خارجی وابسته کرده اید و با کوچک ترین تغییری ممکن است حس و حال شما نیز به هم بخورد.
زمانی که شما عزت نفس بالایی داشته باشید؛ میزان پذیرش و انعطاف پذیری شما نسبت به شرایط موجود نیز افزایش پیدا می کند. برای شخصی که عزت نفس بالایی دارد بیرون آمدن از یک بحران یا مشکل کار چندان سختی نیست و همین روحیه باعث می شود خیلی زودتر پیشرفت کند و به اهدافی که برای خود تعیین می کند، برسد.
اعتماد به نفس چیست؟
در واقع اعتماد به نفس حس باور، اعتقاد و اطمینان نسبت به مهارت ها و توانمندی هایی است که در درون ما وجود دارد و در نهایت قرار است به واسطه هین مهارت ها و توانمندی ها، کارهای و اهداف خاصی را تحقق ببخشیم. بنابراین اگر به افراد متخصص یک حوزه خاص نگاه کنید؛ خواهید دید که این افراد به واسطه مهارت و تخصصی در حوزه کاری خود دارند، دارای اعتماد به نفس (self-cofidence) بالاتری هستند. در مقابل نیز ممکن است همین فرد متخصص در حوزه دیگر هیچ تخصصی نداشته باشد و این باعث شود سطح اعتماد به نفس پایین تری را تجربه کند. بنابراین کسب مهارت، تجربه و بالابردن توانمندی های فردی می تواند در بهبود اعتماد به نفس شما نقش موثری ایفا کند و موفقیت هایی که به آن دست پیدا می کنید سطح اعتماد به نفس تان را افزایش خواهد داد.
آبراهام مازلو روانشناس مشهور آمریکایی که ابداع کننده سلسله هرم نیازهای انسانی مازلو نیز می باشد؛ می گوید باید تفاوت قائل شد بین اعتماد به نفسی که به عنوان یک برچسب و ویژگی شخصیتی شناخته می شود با اعتماد به نفسی که بنیاد آن توانمندی ها و مهارت های شخصی است. آبراهام مازلو اعتماد به نفس برخاسته از مهارت ها را خودکارآمدی می نامد. اگر بخواهیم با یک مثال این گفته مازلو را توضیح دهیم باید بگوییم که؛ شخص خودکارآمد ممکن است در حوزه های خاصی موفق عمل کند چرا که آن توانمندی در حوزه تخصص او بوده است اما نمی توانیم یک ویژگی و برچسب شخصی دائمی به آن فرد نسبت دهیم و او را فردی با اعتماد به نفس بالا تصور کنیم. بنابراین این یک شرایط نسبی است که گاهی ممکن است خلاف آن نیز ثابت شود.
در واقع عزت نفس به این موضوع اشاره دارد که آیا برای خود ارزش قائل هستید یا خیر؟ و در کل عزت نفس شما در نتیجه تجارب زندگی و تعامل شما با دیگران (والدین، دوستان، آشنایان و …) ایجاد می شود و تغییر می کند. اما در مقابل اعتماد به نفس، اعتقاد شما به خود و توانایی ها و مهارت هایتان است. میزان اعتماد به نفس شما می تواند به تناسب شرایط تغییر کند. بنابراین خیلی طبیعی است که در برخی موارد شما اعتماد به نفس بالایی داشته باشید و در برخی شرایط اعتماد به نفس شما سطح پایین داشته باشد.
برای اینکه بتوانید اعتماد به نفس بالا را در زندگی خود تجربه کنید، لازم است که عزت نفس سالمی داشته باشید چرا که در مواجهه با چالش ها و مشکلات زندگی و حتی مشارکت در کارهایی که برایتان ارزشمند و لذت بخش است، این سلامت عزت نفس و خویشتن دوستی است که به کمک شما خواهد آمد.
تاثیر عزت نفس و اعتماد به نفس پایین در زندگی انسان ها:
آمارهای جهانی نشان می دهد که اغلب انسان ها در بازه های زمانی متفاوت، میزان عزت نفس و اعتماد به نفس پایین را تجربه می کنند. برای برخی این شرایط می تواند یک عامل محدود کننده و بازدارنده برای پیشرفت باشد و اما برای برخی فقط در شرایط خاص و مقطعی ممکن است این کمبود اثر گذار باشد.
اگر در شرایطی قرار داشته باشید که عزت نفس و اعتماد به نفس پایینی دارید و اطرافیان شما نیز به همین مشکل دچار باشند؛ زمانی که تجربیات منفی و ناامید کننده اطرافیان را می شنوید، احساسات شما نسبت به خودتان هنوز هم منفی تر و ناامید کننده تر خواهد بود و اصطلاحاً شما در یک چرخه دورانی از احساسات منفی محاصره خواهید شد. در این چرخه انتظارات منفی برای آینده، شما را از هر تلاشی و هر کاری باز می دارد و در نهایت نتیجه این چرخه مدور؛ شکست، ناامیدی و سرخوردگی خواهد بود.
به عنوان مثال: اگر شما اعتماد به نفس پایینی داشته باشید و برای یک آزمون در دانشگاه نمره ای پایین کسب کنید. در این شرایط حتما از خودتان خواهید پرسید که؛ چه چیز دیگری می توانستم انتظار داشته باشم؟ در پاسخ به این سوال حتما خود را سرزنش خواهید کرد و این اتفاق، اثباتی بر پایین بودن اعتماد به نفس می باشد.
در مقابل اگر از سلامت از عزت نفس برخوردار باشید و عزت نفس شما واقعی و حقیقی باشد؛ زمانی که نمره ای پایین کسب می کنید، دیدگاه و سوالی که از خودتان خواهید پرسید کاملا متفاوت خواهد بود. سوالی که یک فرد با عزت نفس بالا از خودش می پرسد این است که: تعجب می کنم کجا را اشتباه کردم که این نمره را کسب کردم؟ این فرد تلاش می کند تا با پی بردن به اشتباهش، برای دفعات بعد آن را تکرار نکند و عملکرد خود را بهبود ببخشد.
اگرچه شرایط در هر دو حالت یکسان است و نمره پایین می تواند ناامید کننده باشد اما، یک فرد با عزت نفس سالم هیچ گاه پیش خود فکر نخواهد کرد که چیزی از ارزش او کم شده است. به عنوان کسی که این مقاله را مطالعه و وقت و انرژی خود را برای یادگیری صرف می کنید، باید بدانید که سطح ارزشمندی و عزت نفس شما باید دائماً یکسان باشد و هیچ گاه شرایط منفی و نابسامانی ها نتواند خدشه ای به آن وارد کند.
پیشنهاد ویژه: بسته آموزشی بالون عزت نفس شامل تکنیک ها و راهکارهای علمی و عملی برای تقویت عزت نفس می باشد که پینهاد می کنیم حتما سری به آن بزنید و قسمت اول آن را به صورت رایگان مشاهده کنید.
اعتماد به نفس پایین می تواند باعث به وجود آمدن موارد زیر شود:
- خجالتی بودن
- ایجاد مشکلات ارتباطی
- استرس و اضطراب های اجتماعی
- عدم قاطعیت
زمانی که از عزت نفس پایین برخوردار هستید ممکن است یک صدای درونی انتقادی یا به اصطلاح منتقد درونی در شما به وجود بیاید که هر زمان احساس ناراحتی، غم، غصه، قضاوت دیگران و … به سراغ تان آمد، چهره نقادانه خود را نشان می دهد و تلاش می کند با صدای بلند شما را نقد کند. نکته قابل توجه این منتقد درونی این است که او این قابلیت را دارد که با ایجاد احساس غم و اندوه، اضطراب، خشم و … باعث ایجاد ناراحتی قابل توجهی در وجود شما شود.
منتقد درونی شما می تواند باعث ایجاد این موارد شود:
- باعث می شود همیشه به چیزهای منفی در مورد خود فکر کنید.
- شما را به مرحله ای خواهد برد که فکر می کنید تمام افکار و باورهای منفی راجع به خودتان صحت دارد.
- قدرت ها، توانایی ها و مهارت های خود را نادیده خواهید گرفت.
- بر روی شکست ها و اشتباهات خود تمرکز خواهید کرد، در حالی که از نکات مثبت غافل می شوید.
- همیشه انتظار بدترین ها را دارید و از چالش ها و موقعیت هایی که فکر می کنید ممکن است مورد قضاوت دیگران قرار بگیرید، اجتناب می کنید.
- پیش خودت فکر می کنید که لیاقت شادی، لذت بردن و تفریح را ندارید.
و خیلی موارد دیگر که می تواند به طریق مختلف زندگی شما را تحت تأثیر خود قرار دهد. برای مثال میزان عملکرد و بهره وری شما در زندگی، محل کار، دانشگاه و … را به دلیل ترس، اضطراب و استرس پایین می آورد. از همه مهم تر این منتقد درونی می تواند در روابط فردی، اجتماعی و حتی عاطفی شما نیز اختلال ایجاد کند و ارتباط برقرار کردن را برای شما دشوار کند.
در ادامه این مقاله به مواردی می پردازیم که به درک هر چه بهتر شما از نیازهای تان و همینطور به شما برای ایجاد عزت نفس سالم و اعتماد به نفس بالا کمک می کند.
به این نکته توجه داشته باشید: فردی که به واسطه مهارت ها و توانمندی هایی که در یک حوزه خاص دارد؛ دارای اعتماد به نفس بالایی است، لزوما دلیلی بر این نیست که آن فرد عزت نفس بالایی نیز داشته باشد. عزت نفس در واقع بنیادی احساسی درونی دارد که تعیین کننده ارزش و جایگاه شما در نگاه و ذهن خودتان می باشد. بنابراین یکی از تأثیر گذارترین مولفه هایی که در تفکر منطقی، احساسات درونی و بیرونی ما و حتی طرز رفتارتان با خود و دیگران می تواند موثر باشد، سطح عزت نفس شما است. اما در مقابل، اعتماد به نفس باور ذهنی شما برای انجام کار و اهدافی است که برای خود تعیین می کنید. و هر چقدر در آن حوزه حرفه ای تر باشید، اعتماد به نفس بالاتری خواهید داشت و شاید بتوانیم بگوییم؛ اعتماد به نفس شما را به طریقی در منطقه امن تان قرار می دهد.
در ادامه راهکارهای را در اختیارتان قرار می دهیم که به شما کمک می کنند عزت نفس و اعتماد به نفس تان را تقویت کنید؛
1.تمرین کنید خود را همانگونه که هستید، بپذیرید.
این که بدون توجه به موقعیت و شرایط، خود را همان گونه که واقعاً هستید قبول داشته باشید، به شما کمک می کند تا نسبت به خود و دیگران و حتی روابط بین فردی تان احساس بهتری داشته باشید. هیچ انسانی کامل نیست بنابراین به خود اجازه اشتباه کردن بدهید و زمانی که بر روی پذیرش خود کار می کنید به اشتباهات که رخ می دهد به این دید نگاه کنید.
اشتباهات بخشی از یادگیری هستند و این اشتباهات هستند که به شما کمک می کنند مشکلات و چالش ها را به شیوه ای متفاوت انجام دهید و در نهایت به نتیجه ای فوق العاده برسید. از اشتباهات خود درس بگیرید و سعی کنید از آن ها برای بهبود عملکرد خود استفاده کنید. گاهی اوقات نیاز است برای این که به یک نتیجه مثبت دست پیدا کنید؛ رفتار انتقادی مثبت به عملکرد خود در فرآیند ها داشته باشید. چرا که این رفتار انتقالی به شما کمک می کند ت بتوانید استراتژی بهتری برای خود و زندگی و حتی کسب و کارتان تدوین کنید. البته مجددا به این نکته دقت داشته باشید که ما از نقد برای بهبود عملکرد استفاده می کنیم و نه سرزنش کردن خودمان.
2.خودتان را بیشتر بشناسید
از این به بعد آگاهانه به تجربیات، رفتارها و افکاری که باعث کاهش و افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس در شما می شود توجه کنید. تلاش کنید نقاط قوت، توانایی ها و دستاوردهای خود را شناسایی کنید و در یک لیست منظم قرار دهید. با خودتان صادق باشید و هر چیزی که به آن افتخار می کنید هر چقدر هم که کوچک باشد یادداشت کنید. تصور شما به این لیست باید اینگونه باشد که هر کدام از این موارد برای شما یک معنای خاصی دارد و برای شما مهم هستند. در ادامه به این فکر کنید که دوست دارید چه چیزی را در مورد خود تغییر و یا بهبود دهید. بعد از آن به این فکر کنید که چگونه می توانید این کارها را انجام دهید.
3.تفکر خود را دوباره برنامه ریزی کنید
تلاش کنید در گفتگو با خود و حتی زمانی که نیاز است خود را برای دیگران توصیف کنید، مهربان تر رفتار کنید. در گفتگوهایی درونی که با خود دارید مهربان تر و سخاوتمندانه تر باشید. اما دلیل اینکه ما چرا باید به گفتگوهای درونی و بیرونی خود توجه کنیم این است که؛ ما همیشه نسبت به دیگران مهربان تر هستیم تا خودمان و در مورد عزت نفس نیز توجه ما به درون خودمان است تا دیگران.
منتقد درونی خود را به چالش بکشید و سعی کنید بر روی پیام هایی تمرکز کنید که باعث می شود ارزش و احترام بیشتری برای خودتان قائل شوید. تا جایی که می توانید از پیام هایی که باعث می شود شما نسبت به ارزش ها و توانایی های خود ذهنیت منفی داشته باشید را فیلتر کنید. برای این که بتوانید تفکر خود را دوباره برنامه ریزی کنید نیاز است خود گفتاری مثبت را تمرین کنید و از جملات تاکیدی در این مسیر استفاده کنید. باید بر روی این موضوع کار کنید که وقتی نیازی در شما ایجاد می شود باید بتوانید نیاز خود را به بهترین شکل بیان کنید و به این نکته توجه داشته باشید که زمانی که از دیگران درخواست می کنید یا بالعکس دیگران از شما درخواست می کنند در صورتی که با پاسخ نه رو به رو می شوید، احساس گناه نداشته باشید.
4.تغییراتی در زندگی خود ایجاد کنید
اگر تصمیم گرفته اید برای افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس خود تغییراتی در زندگی خود ایجاد کنید، باید به شما بگوییم که این مقاله می تواند به شروع این تغییر کمک شایانی کند. برای شروع تغییرات به این فکر کنید که شما چه چیزی را می توانید تغییر دهید تا احساس تان نسبت به خودتان بهبود پیدا کند؟ ممکن است بخواهید در شغل، رابطه، تحصیلات و … تغییراتی ایجاد کنید یا مهارت جدیدی را در خود ایجاد و بهبود دهید.
5.برنامه ریزی کنید تا بتوانید
- اهداف خود را شناسایی کنید. (اهدافی که واقعاً برای شما مهم و ارزشمند است)
- هدف یا اهداف خود را به تکه های دست یافتنی تقسیم کنید و برای هر تکه از این هدف، یک برنامه ریزی زمانی دقیق داشته باشید تا بتوانید عملکرد خود را بسنجید.
- زمانی که به هر تکه از هدف تان دست پیدا کردید و به موفقیت رسیدید، یک پاداش برای خودتان در نظر بگیرید. تفاوتی ندارد آن پاداش مادی باشد یا معنوی!
6.اطراف خود را با انرژی و احساسات مثبت پر کنید:
تلاش کنید در روابط اجتماعی، فردی و حتی کاری خود با افرادی ارتباط بگیرید که حس و انرژی مثبتی از آن ها دریافت می کنید و شما را آنگونه که هستید، دوست دارند. حتماً این جمله را شنیده اید که می گویند؛ شرایط حال حاضر ما همیشه برآیند پنج نفر از افرادی که بیشترین ارتباط را با آن ها داریم. بنابراین تلاش کنید افرادی را به سمت خود جذب کنید که به دنبال پیشرفت هستند و نگاهی مثبت به خود و زندگی دارند و نه افرادی که ذهنیت منفی دارند و دائماً نقد می کنند.
7.به خودتان جایزه بدهید
زمانی که در حال تمرین کردن برای افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس هستید؛ اگر به دستاوردی دست پیدا کردید حتما برای خودتان جایزه بخرید و موفقیت تان را جشن بگیرید. حتی می توانید این موفقیت را با دوستانتان به اشتراک بگذارید و این حس مثبت درونی را چندین برابر کنید. زمانی که دستاورد خود را با یک دوست به اشتراک می گذارید و به او می گوید که برای افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس تان دست به این کار زده اید و این نتیجه برای شما حاصل شده است، بازخورد و تشویق دوستانتان می تواند نقش حمایتی داشته باشد که بسیار ارزشمند است. حتی می توان همین کار را برای دیگران انجام دهید و با در اختیار گذاشتن تجربیات خود، به دیگران کمک کنید او نیز مثل شما به سطح قابل قبولی از عزت نفس و اعتماد به نفس دست پیدا کنند.
منابع این مقاله:
